Idea EDD
Europejskie Dni Dziedzictwa 2010 OD POMYSŁU DO PRZEMYSŁU
We wrześniu wiele obiektów i miejsc historycznych w całej Europie zostanie udostępnionych szerokiej publiczności w ramach obchodów Europejskich Dni Dziedzictwa /EHD - European Heritage Days/. Jest to coroczna impreza organizowana od 1999 roku jako wspólne przedsięwzięcie Rady Europy (zainicjowane przez nią w 1991 roku) i Komisji Europejskiej, w zamierzeniu swoim mające przybliżyć społeczeństwu lokalnemu dziedzictwo kultury regionów poprzez udostępnianie i promowanie tematów, miejsc i obiektów powszechnie nierozpoznanych, nieznanych czy niedostępnych, lub poprzez niekonwencjonalne metody prezentacyjne i edukacyjne. Co roku też krajowe i regionalne wydarzenia są organizowane wokół specjalnie wskazywanego przez koordynatorów krajowych hasła. Zazwyczaj tematyka EDD dotyczy różnorodności form dziedzictwa kulturowego (zabudowa wiejska, instrumenty muzyczne, tradycje kulinarne, architektura ogrodów), poszczególnych okresów historycznych (dziedzictwo średniowiecza, baroku), udziału/dostępności dziedzictwa kulturowego dla poszczególnych grup społecznych (dziedzictwo kulturowe i mieszkańcy, dziedzictwo kulturowe i młodzież).
Rada Europy przykłada wielką wagę do promocji wartości kultur, które stały się podstawą do wzrostu cywilizacji europejskiej. Koordynatorem obchodów przez lata była Fundacja Króla Baudouina z Brukseli, a ostatnio Centro National de Cultura w Lizbonie.
Głównymi celami Europejskich Dni Dziedzictwa są: 1. umożliwienie odkrywania przez odbiorcę lokalnego uniwersalnych wartości obiektów zabytkowych z jego najbliższego otoczenia, 2. kształtowanie tożsamości kulturowej i odpowiedzialności za dziedzictwo, 3. budowanie poprzez edukację wszystkich grup wiekowych postaw akceptacji i zrozumienia dla reliktów przeszłości, 4. szukanie i wdrażanie nowych sposobów "pobudzania do życia" obiektów dziedzictwa kulturowego, adaptacji i przywracania im politycznych, społecznych i ekonomicznych wartości, a nie jedynie pozostawianie, jako świadków historii, 5. zwalczanie objawów rasizmu i ksenofobii poprzez budowanie tolerancji między kulturami i narodami, przy czym zachęca się organizatorów regionów przygranicznych do prezentacji przedsięwzięć kulturalnych opartych o aktywność transgraniczną.
Główne pryncypia EDD, służące łączeniu krajowych i regionalnych wydarzeń odbywających się pod wspólną europejska flagą to: 1. termin realizacji imprez: weekendy września, 2. udostępnianie szerokiemu odbiorcy zabytków i miejsc zabytkowych w całej Europie powszechnie niedostępnych dla szerokiej publiczności, 3. obiekty i miejsca zabytkowe powszechnie dostępne deklarujące swoje uczestnictwo w EDD powinny przedstawić przygotowaną specjalną ofertę (wystawy, koncerty, wystawy, opiekę przewodników), 4. uczestnictwo w imprezach powinno być wolne od opłat lub opłaty powinny być możliwie ograniczone (zniżkowe), 5. przy budowaniu programu w sposób szczególny powinno się uwzględniać aktywność dzieci i młodzieży, 6. materiały promocyjne powinny zawierać logo EDD, Rady Europy czy Unii Europejskiej (wszystkie elektroniczne wersje tych znaków znajdują się na stronach internetowych Rady Europy), 7. flagi EDD powinny pojawiać się na budynkach otwartych dla publiczności w ramach obchodów.
Pierwsze Europejskie Dni Dziedzictwa zostały zorganizowane w Granadzie (Hiszpania) 3 października 1985 roku, w czasie drugiej Konferencji Rady Europy Europejskich Ministrów odpowiedzialnych za Dziedzictwo Architektoniczne. Przy tej okazji francuski minister kultury zasugerował rozszerzenie do poziomu europejskiego francuskiej imprezy La Journée Portes Ouvertes, zainicjowanej rok wcześniej. Pierwszymi krajami, które wkrótce przyjęły ten pomysł były: Holandia (Open Monumentendag 1987), Szwecja i Irlandia (1989) oraz Luksemburg, Malta, Belgia i Wielka Brytania (Szkocja) w 1990. Do 1996 roku już 40 krajów europejskich skupionych było wokół idei EDD. W 1997 roku dołączyła Rosja, a od 2000 roku po raz pierwszy w EDD uczestniczyli wszyscy sygnatariusze Europejskiej Konwencji Kulturalnej (Paryż, 1953) wraz z Azerbejdżanem. W roku 2003 liczba państw wzrosła do 49 wraz z Serbią i Czarnogórą. Obecnie idea EDD doskonale identyfikowana poprzez towarzyszącą jej promocję i rok rocznie skupia w całej Europie około 20 milionów uczestników wokół ok. 30 000 zabytków i miejsc zabytkowych. Wytyczanie głównych kierunków rozwoju inicjatywy, koordynacja i rejestracja oraz nadzór nad realizacją celów EDD jest zadaniem IV Generalnej Dyrekcji Rady Europy ds Edukacji, Kultury i Dziedzictwa, Młodzieży i Sportu, współpracującej z Dyrekcją Generalną Edukacji i Kultury Komisji Europejskiej. Sekretariat EDD prowadzony jest przez Dyrekcję Kultury oraz Naturalnego i Kulturowego Dziedzictwa podległą Komitetowi Sterującemu ds Dziedzictwa Kulturowego Rady Europy. Idea EDD przekroczyła granice kontynentu i jest realizowana również w Stanach Zjednoczonych, w Kanadzie i w Australii w innych jednak okresach roku kalendarzowego.
Polska w tym roku po raz dziewiętnasty w grupie 49 krajów - sygnatariuszy Europejskiej Konwencji Kultury włączy się w organizację imprezy opierającej się o niekonwencjonalne prezentacje obiektów zabytkowych. Przyjęta formuła obchodów, wzorowana w części na francuskim pomyśle Dni Otwartych Zabytków wzbogacana jest zazwyczaj sesjami popularnonaukowym, wystawami, konkursami i publikacjami, koncertami. Towarzyszy im logo, zaprojektowane w oparciu o znak zjednoczonej Europy, powtarzane na flagach, banerach, folderach, plakatach i wydawnictwach. Akcja trwa w zależności od miejsca jeden do trzech dni w czasie drugiego, trzeciego lub czwartego weekendu września.
Regionalny Ośrodek Badań i Dokumentacji Zabytków w Szczecinie, będący oddziałem terenowym Krajowego Ośrodka Badań i Dokumentacji Zabytków z siedzibą w Warszawie jest koordynatorem merytorycznym ze strony Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego obchodów Europejskich Dni Dziedzictwa w naszym regionie, a Biuro Dokumentacji Zabytków w Szczecinie koordynatorem ze strony Urzędu Marszałkowskiego Województwa Zachodniopomorskiego.
Wzorem lat ubiegłych kierujemy nasz apel do instytucji kultury, organizacji społecznych, służb konserwatorskich i władz samorządowych; korzystamy też z pomocy oraz aktywności wcześniej współpracujących z nami instytucji, urzędów, firm i osób prywatnych. Skala przedsięwzięcia zależy w dużej mierze od zaangażowania osób, instytucji i organizacji serdecznie zapraszanych przez nas do współpracy, również dlatego, że w intencji EDD duża część pracy opiera się na wolontariacie, a uczestnictwo w imprezach powinno być bezpłatne. KOBiDZ zapewnia patronat medialny na poziomie ogólnopolskim (plakat ogólnopolski, foldery, Rzeczpospolita, Podróże, Spotkania z Zabytkami, Wirtualna Polska, TVP, Polskie Radio, Centrum Edukacji Obywatelskiej). Przekazuje też opracowane centralnie banery do wykorzystania na stronach internetowych współorganizatorów. Promocja wojewódzka realizowana jest dzięki środkom Biura Dokumentacji Zabytków w ramach dotacji Urzędu Marszałkowskiego Województwa Zachodniopomorskiego
Koordynator ze strony Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Kulturowego Regionalny Ośrodek Badań i Dokumentacji Zabytków w Szczecinie pl. Orła Białego 1, 70-562 Szczecin dyrektor: dr inż.arch. Beata Makowska tel./fax.: 091 4336167, fax. 091 4887910, 696474711;
Koordynator ze strony Urzędu Marszałkowskiego Województwa Zachodniopomorskiego Biuro Dokumentacji Zabytków w Szczecinie ul. Korsarzy 34, 70-540 Szczecin dyrektor: Cezary Nowakowski st. kustosz: Maria Witek
Temat EDD 2010
Europejskie Dni Dziedzictwa w Polsce w 2010 odbędą się po raz osiemnasty. Krajowy Ośrodek Badań i Dokumentacji Zabytków ogólnopolski koordynator EDD czwarty raz zaproponował wspólny w całej Polsce temat obchodów: "Od pomysłu do przemysłu". Ogólnopolskie otwarcie EDD decyzją Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego odbędzie się w Żyrardowie, 11 września. Termin obchodów EDD w całej Polsce 11-12 i 18-19 września. Ogólnopolski temat Europejskich Dni Dziedzictwa w Polsce na 2010 rok, zaakceptowany już przez Ministra, brzmi : "Od pomysłu do przemysłu". Pragniemy zainteresować społeczeństwo obiektami przemysłowymi, fabrykami, warsztatami rzemieślniczymi, obiektami związanymi z rękodziełem oraz wszelkimi innymi zabytkami techniki, które często są niedoceniane i niszczone. Mamy nadzieję, że temat będzie inspirujący dla organizatorów wydarzeń kulturalnych EDD we wszystkich regionach Polski, a dla uczestników imprez, w tym dla dzieci i młodzieży, biorących udział w ogólnopolskim konkursie plastycznym, będzie zachętą do poznawania zabytków techniki oraz tradycji związanej z wytwarzaniem i produkcją w każdej miejscowości. Naszym celem jest ukazanie wartości zabytków techniki i ich znaczenia dla narodowego dziedzictwa kulturowego, szerzenie o nich wiedzy, zaprezentowanie, jak wygląda produkcja przemysłowa dziś i jak wyglądała kiedyś. Pragniemy zwrócić uwagę na architekturę przemysłową, pokazać polską myśl techniczną, dzieła polskich wynalazców i projektantów, przykłady naszego oryginalnego wzornictwa, a także przypomnieć ginące zawody oraz związane z działalnością produkcyjną, obecnie często już zapomniane tradycje, święta i obrzędy. Tak sformułowany temat pokaże osiągnięcia Polski w zakresie rozwoju przemysłu i wynalazczości. Chcemy przy okazji zwrócić uwagę na odbudowę i unowocześnianie Polski w okresie dwudziestolecia międzywojennego, a także po II wojnie światowej. Europejskie Dni Dziedzictwa w Polsce, odbywające się w 2010 roku pod hasłem "Od pomysłu do przemysłu" staną się inspiracją do poznawania i ochrony zabytków techniki, a wiedza z tego zakresu będzie z pewnością powodem do dumy i refleksji nad dokonaniami polskiej myśli technicznej.
Zachodniopomorskie zabytki techniki[1] Na terenie woj. zachodniopomorskiego jest około 90 wpisów do rejestru zabytków dotyczących obiektów lub zespołów zabudowy związanych z zabytkami techniki oraz około 30 wpisów dotyczących zabytków ruchomych urządzeń, wyposażenia, linii technologicznych i produkcyjnych związanych z przemysłem Autostradę z Berlina do Królewca przez Szczecin, Bytów i Elbląg zaczęto budować w 1933 roku na odcinkach Berlin- Szczecin i Elbląg - Królewiec. W 1937 roku oddano do eksploatacji w pełni ukończony dwupasmowy odcinek przez Kołbaskowo - Kijewo do Puszczy Goleniowskiej, długości 27 km. Późniejsze prace to odcinek z jedna jezdnią betonową i przygotowanym terenem pod pasmo równoległe, z wszystkimi obiektami mostowymi dwuprzęsłowymi (16 km do Starej Dąbrowy) i 15 km (do Lisowa), gdzie wykonano wszystkie budowle inżynierskie i prace ziemne. Na kolejnym 25 km odcinku do Dłuska zakończono trasowanie linii autostrady i formowanie korony drogi. W 1956 roku wykonano na niej nawierzchnię bitumiczną. Łącznie na trasie autostrady wykonano 53 obiekty mostowe w konstrukcji żelbetowej i o cechach architektury modernistycznej. Proste formy architektoniczne wzbogacają przyczółki i filary licowane kamieniem lub cegłą. Browary. Najstarszy na Pomorzu zachowany budynek browaru znajduje się w Bierzwniku, w zespole zabudowań dawnego klasztoru z ok. 1350 roku. Do ciekawszych należą: browar w Połczynie Zdroju - jeden z najstarszych i największych browarów przemysłowych, zrealizowany w latach 1824-1825; składa się z masywnych budynków 5-7 kondygnacyjnych: słodowni, leżakowni, fermentacji, warzelni; góruje nad nimi wieża ciśnień. Charakterystyczna dla XIX wieku architektura z czerwonej licowej cegły o rytmicznie rozstawionych osiach okiennych z nadprożami z pełnego łuku nie uległa zasadniczym zmianom w trakcie rozbudów w XIX wieku. Ciekawym jest browar szczeciński przy ul. Chmielewskiego założony w 1845 roku, rozbudowywany do lat 30. XX wieku, wtedy w formach modernistycznych. We wnętrzach zachował się interesujący wystrój i elementy wyposażenia, w tym malowidła ścienne o tematyce związanej z produkcja i spożywaniem piwa. Cegielnie znikające z krajobrazu terenów podmiejskich, niegdyś bardzo charakterystyczne zabudowy dawnych cegielni były świadkami intensywnej industrializacji oraz boomów budowlanych drugiej połowy XIX wieku. Wysokie kominy pieców cegielnianych, linie kolejek wąskotorowych oraz wyrobiska gliny i powstające w miejsce ich stawy to rzadko już spotykane relikty tych produkcji. Do najciekawszych zespołów związanych z produkcją cegieł ceramicznych należą:
Elektrownie wodne zaczęto budować w 1881 roku (Anglia), działały one na zasadzie wykorzystywania energii potencjalnej masy wody spadającej i zamieniającej się na energie kinetyczna przekazywaną w niższym poziomie na turbinę. Do najciekawszych elektrowni wodnych należą:
Ciekawymi obiektami są elektrownie w Szczecinie przy ul. Św. Ducha, Storrady oraz stacje stacje transformatorowe przy ul. Emilii Plater i al. Wojska Polskiego. Elewatory wielokondygnacyjne obiekty, najczęściej wykonane w konstrukcji żelbetowej stanowią dominanty w krajobrazie przemysłowych ośrodków Pomorza. Stawiano je przy młynach, na terenach portowych i kolejowych. Do najciekawszych znajdują się:
Fortyfikacje na terenie województwa zachodniopomorskiego wznoszone były z ochrona wybrzeża Bałtyku (fortyfikacje Kołobrzegu i Świnoujścia) oraz z ochroną wschodnich granic państwa niemieckiego (umocnienia zwane Wałem Pomorskim)
Huta w Szczecinie - Stołczynie, powstawała w latach 1896-1900, jako filia spółki hutniczej z Lubeki, pracowała na szwedzkiej i hiszpańskiej rudzie oraz węglu ze Śląska, Westfalii i Anglii. Wytapiano tu surówkę - dziennie ok. 300 ton, wytwarzano amoniak, smołę, cement, ekstrakt miedzi - jedyny tego typu zakład na Pomorzu. Pracowała przez wiele lat powojennych. Wielki piec został wygaszony w 2005 roku
Latarnie morskie na zachodniopomorskim odcinku wybrzeża Bałtyku zlokalizowanych jest sześć latarni morskich:
Młyny były niemal integralnymi elementami krajobrazu wiejskiego; starsze budowle w konstrukcji ryglowej, młodsze murowane z kołami młyńskimi zastąpionymi przez turbiny. Do najciekawszych należą:
Mosty najstarsze i najciekawsze pod względem konstrukcyjnym i architektonicznym to mosty znajdują się:
Pompy uliczne - studnie z pompami, w Szczecinie w 1895 roku było ich ponad 50; żeliwne obudowy pomp o korpusach około 3 metrów montowane były z gotowych odlewów żeliwnych; zachowało się około 30 sztuk; wszystkie są czynne; mają w różnym stopniu zachowany detal architektoniczny; po badaniach konserwatorskich odzyskały kilka lat temu właściwą kolorystykę.
Port wolnocłowy w Szczecinie na terenie wyspy Łasztownia powstał na terenie ponad 60 ha., gdzie zaprojektowano dwa baseny portowe (1200 metrów długości, 100 metrów szerokości i ok. 7 metrów głębokości poniżej średniego poziomu Odry); Monumentalne budynki portowe zrealizowano w duchu XIX wiecznego historyzmu z nowoczesnymi rozwiązaniami konstrukcyjnymi, z uwagi na warunki gruntowe wszystkie budowle fundamentowano na palach, sięgających ok. 11 metrów w głąb. Jedyny zachowany kompleks wieloobiektowy dawnego portu wolnocłowego. W Kołobrzegu powstał port w wieku XIII, około 1660 roku zbudowano nabrzeża i falochrony; port był stale użytkowany i rozbudowywany XIX wieku i w latach 20. wieku XX.
Rzeźnia w Szczecinie, na wyspie Łasztownia zajmowała ok. 2 ha, a jej budowę rozpoczęto w 1889 roku, budowę kontynuowano do lat 20. XX wieku; w obiektach ceglanych z bogatym detalem ceramicznym mieściły się hale uboju, sprzedaży, lodownie i inne pomieszczenia. Doskonale eksponowany w panoramie miasta zespół o wysokich walorach kompozycyjnych.
Wiatraki - młyny wietrzne występujące na Pomorzu to koźlaki, holendry i paltraki. Zachowało się niewiele z tych obiektów stanowiących niegdyś istotne elementy krajobrazowe, tak na wsiach, jak i w bliskich sąsiedztwach miast.
[1] na podstawie: Ewa Kulesz-Szerniewicz; Szkic do przewodnika po zabytkach techniki województwa zachodniopomorskiego [w:]Atrakcyjność turystyczna mostów zwodzonych . Materiały Seminaryjne Międzynarodowego Seminarium TICCIH DZIEDZICTWO TECHNIKI DLA PRZYSZŁOŚCI, Szczecin 18-20 października 2004 roku, s. 150-175
Program EDD 2010Program EDD 2010 tu:
|
